Kan Kanseri (Lösemi) Nedir? Belirtileri ve Tedavileri Nelerdir?

Lösemi olarak da bilinen kan kanseri, kemik iliği ve lenf düğümlerindeki kan hücrelerinin kontrolsüz bir şekilde büyümesi ve çoğalması durumudur. Kan kanseri her yaş grubundan insanı etkileyebilse de, kan kanserlerinin çeşitli alt tipleri için belirli bir yaş grubunda daha sık görülme eğilimi vardır. Örneğin, bir tür kan kanseri olan akut lenfositik lösemi çocuklarda yaygındır.

Kan kanserinin kesin nedeni henüz tespit edilememiştir. Kan ve kemik iliği hücrelerinin genetik mutasyona uğramasıyla ortaya çıktığı düşünülmektedir. Kan kanseri, semptomların süresine bağlı olarak akut (başlangıcı ani ve daha şiddetli) veya kronik (uzun bir süre boyunca yavaşça gelişir ve daha az agresiftir) olabilir veya etkilenen hücrelerin türüne bağlı olarak lenfositik veya miyelojenöz olabilir.

Akut kan kanseri kronik yorgunluk, tekrarlayan enfeksiyonlar, istemsiz kilo kaybı gibi semptomlara neden olabilir. Öte yandan, kronik kan kanseri başlangıçta herhangi bir belirti göstermeyebilir ve durum ilerledikçe belirtiler ortaya çıkabilir.

Kan yayma incelemesi ve kemik iliği aspirasyonu gibi testler, kan kanserini tespit etmek için kullanılan yaygın tanı testlerinden bazılarıdır. Hastanın yaşamını iyileştirebilecek çeşitli tedavi seçenekleri mevcuttur. Kemoterapi, immünoterapi ve kök hücre nakli gibi tedavi yöntemlerinin hastalığın ilerlemesini yavaşlatmaya yardımcı olduğu bilinmektedir.

Kan Kanserinin Nedenleri

Kan kanseri, kemik iliğini ve kan hücrelerini etkileyen bir kanserdir. Kemik iliğindeki tek bir hücrenin DNA’sı değiştiğinde (mutasyon) başlar ve bunun sonucunda normal şekilde gelişemez, çoğalamaz ve işlev göremez. Anormal hücrelerin bu hızlı, kontrol dışı büyümesi kemik iliğinde ve vücudun lenf düğümlerinde gerçekleşir. Bu anormal hücreler daha sonra kan dolaşımına dökülür.

Ayrıca, beyaz kan hücrelerinin veya lökositlerin anormal ve aşırı üretimi kan damarlarında aşırı kalabalıklaşmaya ve kümelenmeye neden olur. Bu anormal hücreler, kırmızı kan hücreleri ve trombositler gibi diğer normal kan hücrelerinin sayısını da azaltır. Beyaz kan hücreleri enfeksiyonlarla savaşmaktan ve vücudun bağışıklık sistemini sağlıklı tutmaktan sorumludur.

Kan kanserinin neden oluştuğu henüz tam olarak tespit edilememiştir. Kan hücrelerinin genetik mutasyonlara uğraması ve anormal davranmaya başlamasıyla ortaya çıktığı düşünülmektedir.

Kan Kanseri Türleri

Akut veya kronik bir durum olmasına ve etkilenen hücrelerin türüne bağlı olarak kan kanseri aşağıdaki dört türe ayrılır:

1. Akut lenfositik lösemi (ALL)

Bu, çocukları etkileyen en yaygın kan kanseri türüdür. Yetişkinleri de etkileyebilir. Akut lenfositik lösemi, kemik iliği anormal miktarda beyaz kan hücresi veya lökosit ürettiğinde ortaya çıkar. Bu kan kanseri çok hızlı bir şekilde kötüleşebilir.

2. Akut miyelojenöz lösemi (AML)

Bu, akut kan kanserinin en yaygın türüdür. Yetişkinlerde (40-60 yaş arası) ve erkeklerde kadınlara kıyasla daha yaygındır. Bu tür kan kanserinde kemik iliği, daha sonra anormal RBC’lere, WBC’lere veya trombositlere bölünen miyeloid blast hücreleri adı verilen anormal miktarda olgunlaşmamış beyaz hücre üretir.

3. Kronik lenfositik lösemi (KLL)

Bu kanser türü en sık 55 yaş üstü kişilerde görülür. Çocuklar ve ergenler bu türden nadiren etkilenir. Erkeklerde kadınlardan ve özellikle beyaz erkeklerden daha yaygındır. Bu, kemik iliğinin belirli bir süre boyunca anormal miktarda beyaz kan hücresi ürettiği yavaş ilerleyen bir kanserdir. KLL en yaygın kronik yetişkin lösemisidir.

4. Kronik miyelojenöz lösemi (KML)

Bu, genellikle çok fazla belirtiye neden olmayan, yavaş ilerleyen bir kanser türüdür. Bu kan kanseri yaşlı yetişkinlerde (en sık 65 yaş üstü kişilerde) ve erkeklerde daha yaygındır. Çocuklarda nadiren görülür. KML’li bir kişi, kan kanseri hücrelerinin daha hızlı büyüdüğü bir evreye girmeden önce aylar veya yıllar boyunca çok az belirti gösterebilir veya hiç belirti göstermeyebilir. Rutin bir muayene sırasında tespit edilebilir. Bu tipte vücut anormal miyeloid hücreler üretmeye devam eder.

Tüylü hücreli lösemi, multipl miyelom, miyelomonositik lösemi, granüler lenfositik lösemi gibi başka nadir kan kanseri türleri de vardır.

Kan Kanseri Belirtileri

Bazı kronik kan kanserleri başlangıçta fark edilebilir semptomlara neden olmayabilir ve semptomlar durum ilerledikçe ortaya çıkabilir. Akut kan kanseri türleri aşağıdaki gibi agresif semptomlara neden olabilir:

• Tekrarlayan ateşler
• Tekrarlayan enfeksiyonlar
• Büyümüş lenf düğümleri
• Eklem ağrıları
• İstem dışı kilo kaybı
• Yorgunluk ve bitkinlik
• Dalak büyümesine bağlı karın ağrısı
• Kolay morarma ve kanama
• Burun kanaması ve diş eti kanaması
• Deride küçük kırmızı lekeler (peteşi olarak adlandırılır)
• Ciltte morumsu lekeler
• Nefes darlığı
• Karışıklıklar
• Baş Ağrıları

Kan Kanseri Teşhisi

Doktor genellikle ayrıntılı bir fizik muayene yapar ve semptomların geçmişini not eder.

Laboratuvar testleri, kemik iliği çalışmaları ve görüntüleme çalışmaları, kan kanserinin alt tipinin teşhis edilmesinde ve belirlenmesinde yararlıdır.

1. Fiziksel muayene

Doktorunuz kansızlıktan kaynaklanan soluk cilt, lenf düğümlerinizin şişmesi ve karaciğer ve dalağınızın büyümesi gibi kan kanserinin fiziksel belirtilerini arayacaktır.

2. Laboratuvar testleri

• Akış sitometrisi, hücrelerin üzerinde veya içinde bulunan antijenlerin spesifik özelliklerine göre tespit edilmesine yardımcı olur. Ayrıca hastalığın nüksünün izlenmesine, kanserin boyutunun değerlendirilmesine ve devam eden tedavinin etkinliğinin kontrol edilmesine yardımcı olur.
• Sitokimya, sitokimyasal boyaların kullanımı ile farklı akut kan kanseri türlerinin teşhisine yardımcı olur.
• Tam kan sayımı (CBC), farklı kan hücrelerinin miktarlarını ve morfolojilerini incelemek için gereklidir.
• Kan hücrelerini daha ayrıntılı değerlendirmek için periferik yayma incelemesi gereklidir.
• Koagülasyon profili, böbrek fonksiyon testi, karaciğer fonksiyon testi gibi destekleyici testler genel sağlık durumunu değerlendirmek için gerekli olabilir.

3. Kemik iliği çalışmaları ve biyopsi

• Kemik iliği biyopsisi, kemik iliğinden kanserli hücre veya doku örneği almak için bir iğnenin kullanıldığı bir prosedürdür. Kanserli tümörlerde veya tümör belirteçlerinde bulunanlar gibi anormal hücrelerin teşhisine yardımcı olan immünohistokimya tekniğini kullanır.
• Kemik iliği aspirasyonu, kemik iliğindeki sıvı kısımdan ince bir iğne yardımıyla örnek alındığı bir prosedürdür. Kanserli hücreleri kontrol etmek için sitokimya tekniğini kullanır.
• Lenf nodu FNAC & biyopsisi, vücudun farklı bölgelerindeki tümörleri tespit etmek için dokunarak veya tarama sırasında gözlemlenen vücut içindeki lezyonları veya topakları incelemek için kullanılır.

4. Görüntüleme çalışmaları

• Vücutta kan kanseri belirtileri olup olmadığını kontrol etmek için PET CT taraması (tüm vücut) yapılabilir.
• BT Taraması sadece kanserli hücrelerin varlığını kontrol etmeye yardımcı olmakla kalmaz, aynı zamanda kemik iliği nakli gibi kan kanseri tedavisinde de hayati bir rol oynar.
• Löseminin bir komplikasyonuna işaret eden belirtileriniz varsa doktorunuz göğüs röntgeni veya manyetik rezonans görüntüleme (MRI) taraması isteyebilir.

5. Lumbar ponksiyon

Kanserin beyin ve omuriliği çevreleyen omurilik sıvısına yayılıp yayılmadığını görmek için lomber ponksiyon (spinal tap olarak da adlandırılır) istenebilir.

Kan Kanseri Tedavisi

Kan kanserinin tedavisi hastalığın türüne ve hastanın genel sağlık durumuna bağlıdır. Başlıca tedavi yaklaşımları aşağıdaki gibidir:

1. Kemoterapi

Kemoterapi ilaçları kanser hücrelerini öldürmek için kullanılan tedavinin ana dayanağıdır. Kemoterapi ajanları ya damar içine damlatılarak ya da merkezi bir hatla verilir ya da deri altına (subkutan) iğneler halinde veya düzenli olarak ya da sabit kemoterapi döngüleri şeklinde ağızdan ilaç olarak verilir. Kemoterapi döngülerinde, vücudun iyileşmesine izin vermek için belirli sayıda tedavi gününü dinlenme günleri izler. Kimyasallar lösemi hücrelerini öldürür veya bölünmelerini durdurur. Genellikle, kanseri tedavi etmek için kemoterapi ajanlarının bir kombinasyonu kullanılır.

2. Hedefe yönelik tedavi

Hedefe yönelik tedavi ile ilaçlar kanser hücresine özgü bir hedefe karşı verilir. İlaçların bu hedefleri genellikle vücudumuzun normal bölünen hücrelerinde bulunmaz. Bu sayede ilaç tedavisinin normal hücreler üzerindeki olumsuz etkilerinden kaçınılabilir.

3. İmmünoterapi

Adından da anlaşılacağı gibi immünoterapi, bağışıklık sisteminin kanser hücreleriyle savaşmak için çalışmasına yardımcı olarak çalışır. Bu terapi, kanser hücrelerine karşı çalışması için vücudun bağışıklık sistemini aktive eden maddeler kullanır.

4. Radyasyon tedavisi

Bu tedavide kanser hücrelerini öldürmek için radyasyon (X ışınlarına benzer yüksek enerjili ışınlar) kullanılır. Bu tedavi, vücutta bulunan ve kanser hücrelerini (lenf düğümleri) kan kanseri hücrelerini oluşturan odağı öldürmek veya büyümelerini durdurmak için güçlü enerji ışınları kullanır. Radyasyon, vücudunuzda kanser hücrelerinin toplandığı kesin bölgelere yönlendirilir veya hematopoetik hücre naklinin bir parçası olarak tüm vücudunuza verilebilir.

Bu terapi, kemoterapi ve cerrahi gibi diğer tedavi yöntemleriyle birlikte de kullanılabilir.

5. Kök hücre nakli

Hematopoietik kök hücre nakli veya kemik iliği nakli olarak da bilinen bu prosedür, kanserli kan yapıcı hücreleri yeni, sağlıklı hematopoietik hücrelerle değiştirir. Bu sağlıklı hücreler hastanın kendisinden (kemoterapi veya radyasyon tedavisine maruz kalmadan önce) veya bir donörün kanından veya kemik iliğinden alınır ve hastanın kanına verilir. Sağlıklı hematopoetik hücreler büyüyüp çoğalarak yeni kemik iliği ve kan hücreleri oluşturur ve bunlar vücudunuzun ihtiyaç duyduğu tüm farklı hücre türlerine (kırmızı kan hücreleri, beyaz kan hücreleri ve trombositler) dönüşür.

Sıkça Sorulan Sorular